لجبازی در کودکان ۰ تا ۲ سال
دو سال اول زندگی کودکان، دوره بسیار مهم و حساسی در فرایند رشدی آن‌هاست. در این دوره، کودکان دنیا و محیط پیرامون‌شان را کشف می‌کنند و زیربنای شخصیت آن‌ها شکل می‌گیرد.
به زبان ساده‌تر، اطلاعاتی که کودک در فرایند رشد، در دو سال اول زندگی یاد می‌گیرد، شکل و نحوه رفتار او را در سنین بالاتر می‌سازد.
لجبازی در کودکان کمتر از دو سال کاملاً طبیعی و ناشی از رشد شناختی آن‌هاست. جنس لجبازی در این گروه سنی، بیشتر شبیه به شیطنت و نوعی تقلید از رفتار اطرافیان است.
مثلاً اگر مدام کودک را از انجام کارهایی که دلش می‌خواهد منع کنید، به او «نه» بگویید و او را سرزنش کنید، دقیقاً همین الگوی رفتاری را از شما یاد می‌گیرد و تکرار می‌کند.
علاوه بر این، گاهی اوقات، لجبازی کودکان زیر دو سال ممکن است به دلیل آزمایش و تعیین حد‌ومرزهای مجاز رفتاری باشد.
مثلاً کودک شما می‌خواهد بداند «اگر من درب بطری پلاستیکی را داخل دهانم ببرم، مامانم چه خواهد کرد؟» در چنین مواردی بدون اینکه واکنش تندی داشته باشید، با آرامش به کودک بگویید که درب بطری قابل خوردن نیست و به‌جای آن می‌تواند یک تکه میوه را داخل دهانش بگذارد.
یکی از رایج‌ترین انواع لجبازی در این گروه سنی، لجبازی در غذا خوردن است. به‌جای اینکه ظرف غذا را به دست بگیرید و کودک را دنبال کنید، برای کنترل لجبازی او می‌توانید:
به‌محض اینکه احساس کردید فرزندتان در حال وارد شدن به حالت مشاجره و لجبازی است، سکوت کنید و او را آزاد بگذارید. گاهی اوقات کودک با دیدن سکوت شما و دریافت آزادی عمل مورد انتظارش، دست از لجبازی می‌کشد.
از درِ داستان‌گویی و تخیل وارد شوید. در این سن، تعریف داستان‌های تخیلی که شخصیت اصلی آن رفتارهای مشابه کودک لجباز دارد، برای پرت کردن حواس او از موضوع بحث و کاهش لجبازی بسیار موثر است.
لجبازی در گروه سنی ۳ تا ۴ سال
۳ تا ۴ سالگی، اوج سن لجبازی کودک است. لجبازی در کودکان ۳ تا ۴ ساله ریشه در تمایل آن‌ها به ابراز وجود، تعریف و تغییر دنیای اطراف به روش و با قوانین خودشان و محک زدن اطرافیان دارد!
کودکان در این سن، حس استقلال و فردیت را به‌خوبی درک می‌کنند و می‌خواهند که در تصمیم‌گیری‌ها نقش پررنگی داشته باشند. از طرفی در حال رشد مهارت‌های زبانی خود هستند و می‌توانند احساسات‌شان را بهتر بیان کنند.
برای همین وقتی از شما «نه» بشنوند، بلافاصله برخلاف میل شما عمل می‌کنند تا نتیجه رفتار خود و واکنش شما را ببینند.
لجبازی در لباس پوشیدن، به موقع خوابیدن، دستشویی رفتن، مسواک زدن و… متداول‌ترین اشکال لجبازی در سنین ۳ تا ۴ سال است.
انجام این چند توصیه می‌تواند شدت یک‌دندگی را در سن لجبازی کودکان ۳ تا ۴ ساله کاهش دهد:
سعی کنید دلیل هر ممنوعیتی که برای کودک قرار می‌دهید یا هر درخواستی که از او دارید را به زبان ساده به او توضیح دهید.
اطلاعات اضافی به کودک لجباز ندهید! مثلاً اگر کودک محکم روی دکمه‌های کیبورد کامپیوتر شما می‌کوبد، نگویید که اگر به این کار ادامه دهد، ممکن است دکمه‌ها بشکنند یا خراب شوند (این اطلاعات اضافی در ۹۰ درصد مواقع اوضاع را بدتر می‌کند!). فقط بگویید این دستگاه به استراحت نیاز دارد.
از عباراتی مثل «من به تو چی گفتم!» یا «دیدی بهت گفتم…» کمتر استفاده کنید؛ این جملات کودک را بیشتر تحریک می‌کند تا با لجبازی بیشتر، محق بودن خودش را ثابت کند.
لجبازی در این سنین، نوعی اعتراض به خودخواهی بزرگسال‌ها است! کودکان در این بازه سنی، به دنبال پیدا کردن «چرایی» اتفاقات اطرافشان هستند و برای انجام دادن یا ندادن درخواست‌های شما، بر اساس منافعی که برای خودشان دارد دو دو تا چهارتا می‌کنند.
طبیعتاً وقتی کودک به دنبال چرایی درخواست شما باشد و دلیل منطقی و فایده‌ای برای آن پیدا نکند، شما را فردی خودخواه می‌‌بیند، مأیوس می‌شود و سر ناسازگاری و لجبازی پیش می‌گیرد.
قطعاً نمونه این شکل لجبازی را هنگام درخواست شما از کودک برای به موقع خوابیدن در حالی که می‌خواهد کارتون موردعلاقه‌اش را ببیند، دیده‌اید!
برای کنترل اوضاع در سن لجبازی کودکان ۵ تا ۶ ساله:
از کودک‌تان بپرسید چه چیزی او را ناراحت کرده است؛ ممکن است در ظاهر، کودک تمایلی به صحبت با شما نداشته باشد و نسبت به سوال شما بی‌توجهی و بی‌تفاوتی نشان دهد؛ ولی در باطن، بی‌صبرانه منتظر شروع گفتگو با شما و پیوستن به آن است.
«چرا مامان از دست من عصبانی شده در حالی که من می‌خواستم خودم اسباب‌بازی‌هامو بعد از دیدن کارتون جمع کنم» کودکان در این سن فکر می‌کنند که دیگران می‌توانند مغز آن‌ها را بخوانند! پس کودک را تشویق کنید و از او بخواهید که احساسات و فکرهایی که در سر دارد را با شما در میان بگذارد.
اگر کودک در این سن رفتار لجبازانه‌ای از خود نشان داد، با لحن دوستانه‌ای از او بخواهید که بابت رفتار بدش عذرخواهی کند.
فضایی را برای کودک‌تان فراهم کنید که آزادانه درباره کارها و چیزهایی که دوست ندارد، با شما صحبت کند. جا انداختن این عادت و مهارت مفید در کودک می‌تواند لجبازی او را کاهش و ارتباط بهتری بین کودک شما با همسالانش شکل بدهد
